Previous Next

12.02.2025. Bugungi kunda mamlakatimizda Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha Respublika uch tomonlama komissiyasining o‘rni sezilarli darajada ortib bormoqda. Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksiga ko‘ra mehnat sohasiga aloqador normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari aynan Respublika uch tomonlama komissiyasi fikrini hisobga olgan holda qabul qilinishi amaliyotga joriy etildi. Bunda xodimlar va ish beruvchilarning manfaatlari inobatga olinmoqda. Jumladan, mehnatga haq to‘lashning eng kam miqdori, mehnat shartnomalarining namunaviy shakllari, tabiiy-iqlim va turmush sharoiti noqulay bo‘lgan hududlar ro‘yxati, mehnatni muhofaza qilish sohasidagi normativ hujjatlar, kasbiy standartlarni ishlab chiqish tartibi, xodimlarning alohida toifalari mehnatini tartibga solish borasidagi va boshqa bir qator me’yorlarga aloqador normativ-huquqiy hujjatlar mazkur komissiya fikri asosida qabul qilinmoqda.

O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasida bo‘lib o‘tgan Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha Respublika uch tomonlama komissiyasining navbatdagi majlisida ijtimoiy-mehnat sohasiga oid dolzarb masalalar muhokama etildi.

Majlisda Hukumat tomonidan: Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik, Iqtisodiyot va moliya, Adliya, Sog‘liqni saqlash vazirliklari, Davlat mehnat inspeksiyasi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi mutasaddilari, Ish beruvchilar birlashmalaridan: Ish beruvchilar Konfederatsiyasi, Savdo-sanoat palatasi, Fermer, dehqon xo‘jaliklari va tomorqa yer egalari kengashi, “Tadbirkor ayol” xalqaro ishbilarmon ayollar assosiasiyasi, “Hunarmand” uyushmasi, Banklar assosiasiyasi, “Olmaliq kon-metallurgiya kombinati” aksiyadorlik jamiyati vakillari, Kasaba uyushmalari birlashmalaridan: Kasaba uyushmalari Federatsiyasi, Ta’lim va fan xodimlari, Kimyo va farmasevtika sanoati xodimlari kasaba uyushmalari Respublika kengashlari, “Navoiy kon-metallurgiya kombinati” AJ xodimlari kasaba uyushmasi Kengashi vakillari, shuningdek, kuzatuvchi sifatida Xalqaro mehnat tashkiloti Milliy koordinatori A.Xanxodjaev hamda qator hamkor tashkilotlar vakillari ishtirok etdilar.

Ta’kidlash joizki, 2023 yildan buyon Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha respublika uch tomonlama komissiyasiga O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi raislik qilib kelmoqda va bu davr mobaynida komissiya tomonidan ijtimoiy muloqot va ijtimoiy sheriklikni rivojlantirish, mehnat qonunchiligini takomillashtirish hamda munosib mehnat tamoyillarini ilgari surish yo‘nalishlarida qator tizimli ishlar amalga oshirildi.

Majlisda dastlab, Uch tomonlama komissiya tomonidan 2024 yilda amalga oshirilgan ishlar tahlil etildi. Xususan, xodimlar manfaatlarini ifoda etuvchi O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi tomonidan mehnatkashlarning huquq va manfaatlarini ximoya kilish yunalishida tizimli ishlar amalga oshirilgani ta’kidlandi. Jumladan, kasaba uyushmalari inspeksiyalari tomonidan 4 397 ta tashkilotda jamoatchilik nazorati amalga oshirildi, 6 105 ta murojaatni ko‘rib chiqish natijasida qariyb 106 ming shaxsning huquqlari tiklanib, xodimlar foydasiga jami 108,5 mlrd. so‘m mablag‘ undirib berildi.

Xodimlarga munosib va xavfsiz mehnat sharoitlarini yaratish borasida mehnat muhofazasi sohasidagi 2 676 ta kamchilik bartaraf etildi.

2023-2024 yillar davomida barcha jamoa shartnomalari, tarmok, xududiy jamoa kelishuvlaridagi xodimlarning ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga oid normalar yangi Mehnat kodeksi va Bosh jamoa kelishuvi talablaridan kelib chiqqan holda qaytadan ko‘rib chiqildi va aksariyati yangidan qabul qilindi, ayrimlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.

Kasaba uyushmalarining sa’y-harakatlari bilan sud, prokuratura, hokimiyat organlari, mehnat inspeksiyasiga kiritilgan 200 ga yaqin murojaat natijasida ish haqidan muddati o‘tgan qarzdorlikning 2024 yil 1 yanvariga nisbatan 96 mlrd. so‘mga kamayishiga erishildi.

2024 yilda kasaba uyushmalari tomonidan barcha mulkchilik shakllaridagi 16 ming 476 ta korxona, tashkilot va muassasada qariyb 1 mln. 763 ming nafar xodimga to‘lanayotgan ish haqi ularning malaka darajasiga muvofiqligi bo‘yicha monitoringlar o‘tkazildi. Buning natijasida 24 nafar xodimga ish haqi bir necha yillar davomida ularning malaka darajasiga muvofiq to‘lanmaganligi aniqlanib, xodimlar foydasiga 1 mlrd. 467 mln. so‘mdan ortiq mablag‘ to‘lab berilishiga erishildi.

Shundan so‘ng O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, Kasaba uyushmalari Federatsiyasi va Ish beruvchilar konfederatsiyasi o‘rtasida ijtimoiy-iqtisodiy masalalar bo‘yicha 2023-2025 yillar uchun tuzilgan Bosh jamoa kelishuvining 2024 yildagi ijrosi va 2026-2028 yillar uchun Bosh jamoa kelishuvi loyihasini ishlab chiqish to‘g‘risidagi masala ko‘rib chiqildi.

– O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi, O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi va O‘zbekiston Ish beruvchilari Konfederatsiyasi o‘rtasida ijtimoiy-iqtisodiy masalalar bo‘yicha Bosh jamoa kelishuvining 2024 yil davomida ijrosini ta’minlash borasida davlat organlari, kasaba uyushmalari va ish beruvchilar tomonidan bir qator ishlar amalga oshirildi, – dedi O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi bo‘lim mudiri Mahmudjon Isaev. – Xususan, mamlakat iqtisodiyoti, ishlab chiqarish hamda tadbirkorlikni rivojlantirishga katta e’tibor berib kelinmoqda. 2024 yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsuloti (YaIM) hajmi joriy narxlarda 1 454 573,9 mlrd so‘mni tashkil etdi va 2023 yil bilan taqqoslaganda 6,5 foizga o‘sdi. Sanoat tarmog‘ining o‘sishi 6,8 foizni, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining o‘sishi 3,0 foizni, qurilish ishlari hajmining o‘sishi 8,8 foizni hamda xizmatlar ko‘rsatish sohasida o‘sish sur’ati 7,7 foizni tashkil etdi. 2024 yilda aholi jon boshiga hisoblangan YaIM hajmi joriy narxlarda 39 131,4 ming so‘mni (yoki 3 092,7 AQSh dollari ekvivalentini), aholi jon boshiga YaIM hajmining real o‘sishi esa – 4,4 foizni tashkil etdi. Ijtimoiy sheriklar bilan hamkorlikda Bosh jamoa kelishuvi ijrosi doirasida me’yoriy huquq ijodkorligi va xodimlarning huquqiy himoyasiga doir tizimli chora-tadbirlar amalga oshirildi. Ijtimoiy sheriklikning ijtimoiy-mehnat sohasiga oid normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish, qabul qilingan qonunlar mazmun-mohiyatini xodimlarga yetkazish, ularning huquqiy madaniyatini yuksaltirish hamda mehnat sohasidagi huquqlari himoyasini ta’minlash borasidagi faoliyati muntazam ravishda takomillashtirib borilmoqda. Hisobot yilida ijtimoiy-mehnat sohasiga oid 250 dan ziyod normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari ko‘rib chiqilib takliflar berildi. XMTning 95, 132, 155, 156 va 175-sonli konvensiyalari ratifikasiya qilindi. Mehnatga haq to‘lash, aholining real daromadlari va turmush darajasini oshirish borasida ham muayyan natijalarga erishildi. Xususan, mehnatkashlarning real ish haqi va daromadlarini oshirishga, yalpi ichki mahsulot tarkibida mehnat haqi ulushini 30 foizdan kam bo‘lmagan miqdorda saqlab turishga doir choralar ko‘rildi. Dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra YaIM tarkibida mehnat haqi ulushi 38,8 foizga teng bo‘ldi.  Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi ma’lumotlariga ko‘ra, ish bilan ta’minlash, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash va erdan samarali foydalanish natijasida aholining real daromadlari o‘tgan yilda 10,7 foizga oshib, aholi jon boshiga oyiga o‘rtacha 2,1 mln so‘mni tashkil etdi.

Uch tomonlama komissiya majlisida Xalqaro  mehnat  tashkiloti  bilan  hamkorlikda qabul qilingan “2021-2025 yillarga mo‘ljallangan O‘zbekistonda munosib mehnat bo‘yicha Mamlakat dasturi”ni amaliyotga tatbiq etish yuzasidan 2024-2025 yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi” ijrosi to‘g‘risidagi masala ham ko‘rib chiqildi. Qayd etilganidek, mazkur Mamlakat dasturi doirasida mehnat sohasidagi milliy qonunchilikni takomillashtirish va xalqaro mehnat normalari qo‘llanishini ta’minlash, yoshlar, ayollar va aholining zaif guruhlari uchun inklyuziv va adolatli iqtisodiy o‘sish natijasida yaratiladigan bandlik va munosib mehnat imkoniyatlarini kengaytirish, ijtimoiy muloqotni hamda ijtimoiy sheriklarning institusional salohiyatini mustahkamlash kabi yo‘nalishlarda tizimli ishlar olib borilmoqda.

– Xalqaro mehnat tashkiloti O‘zbekistondagi uch tomonlama hamkorlar bilan “O‘zbekistonda munosib mehnat bo‘yicha 2026-2030 yillarga mo‘ljallangan mamlakat dasturi” loyihasini ishlab chiqishga kirishmoqda, – dedi Xalqaro mehnat tashkiloti Milliy koordinatori Azizxon Xonxo‘jaev. – Mazkur Mamlakat dasturi strategik hujjat bo‘lib, O‘zbekiston va Xalqaro mehnat tashkiloti o‘rtasidagi 2030 yilgacha bo‘lgan hamkorlikning eng asosiy yo‘nalishlarini belgilab beradi. Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha respublika uch tomonlama komissiyasi majlisida “O‘zbekistonda munosib mehnat bo‘yicha 2026-2030 yillarga mo‘ljallangan mamlakat dasturi” loyihasini ishlab chiqish bo‘yicha ishchi guruhini tuzish bo‘yicha qaror qabul qilindi. Mazkur ishchi guruhi Xalqaro mehnat tashkiloti bilan hamkorlikda hamkorlik qirralarini yanada kengaytiruvchi Mamlakat dasturini ishlab chiqadi.

– Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha Respublika uch tomonlama komissiyasining o‘ziga xos jihati shundaki, uch tomonlama hamkorlarning har biri, ya’ni Hukumat, xodimlar vakili bo‘lgan kasaba uyushmalari va ish beruvchilar teng ovozga ega,  – dedi O‘zbekiston Ish beruvchilar Konfederatsiyasi ijrochi direktori Eka Margishvili. – Biz mazkur uch tomonlama komissiyaning barcha kichik komissiyalariga kiritilganmiz va faoliyatimiz ko‘plab tamoqlarni qamrab oladi. O‘zbekiston Respublikasidagi uch tomonlama komissiya Uch tomonlama muloqot institutlari Xalqaro tashkilotiga kirish taklifini oldi. Ushbu taklif mamlakatimizdagi uch tomonlama muloqotning yuqori darajada ekanligini ko‘rsatadi. Bu bir qator afzalliklarni beradi. Majlisda ushbu masalalar ham ko‘rib chiqildi.

Majlisda “O‘zbekistonda munosib mehnat bo‘yicha 2026-2030 yillarga mo‘ljallangan mamlakat dasturi” loyihasini ishlab chiqish bo‘yicha” ishchi guruh tarkibi hamda “Munosib mehnat tamoyillarini tatbiq etish bo‘yicha ishlab chiqilgan yo‘riqnoma” tasdiqlandi. Shuningdek, Xalqaro mehnat tashkiloti bilan hamkorlikning bir qator yo‘nalishlari muhokama etildi.

Muhokama qilingan masalalar yuzasidan komissiya a’zolari tomonidan bildirilgan fikr va mulohazalar hamda takliflarni inobatga olgan holda Ijtimoiy-mehnat masalalari bo‘yicha uch tomonlama komissiyaning tegishli qarorlari qabul qilindi.

Muhabbat O‘rmonbekova

O‘zbekiston kasaba uyushmalari Federatsiyasi Matbuot xizmati rahbari