Previous Next

12.02.2025. Бугунги кунда мамлакатимизда Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича Республика уч томонлама комиссиясининг ўрни сезиларли даражада ортиб бормоқда. Янги таҳрирдаги Меҳнат кодексига кўра меҳнат соҳасига алоқадор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари айнан Республика уч томонлама комиссияси фикрини ҳисобга олган ҳолда қабул қилиниши амалиётга жорий этилди. Бунда ходимлар ва иш берувчиларнинг манфаатлари инобатга олинмоқда. Жумладан, меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори, меҳнат шартномаларининг намунавий шакллари, табиий-иқлим ва турмуш шароити ноқулай бўлган ҳудудлар рўйхати, меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасидаги норматив ҳужжатлар, касбий стандартларни ишлаб чиқиш тартиби, ходимларнинг алоҳида тоифалари меҳнатини тартибга солиш борасидаги ва бошқа бир қатор меъёрларга алоқадор норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар мазкур комиссия фикри асосида қабул қилинмоқда.

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерациясида бўлиб ўтган Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича Республика уч томонлама комиссиясининг навбатдаги мажлисида ижтимоий-меҳнат соҳасига оид долзарб масалалар муҳокама этилди.

Мажлисда Ҳукумат томонидан: Камбағалликни қисқартириш ва бандлик, Иқтисодиёт ва молия, Адлия, Соғлиқни сақлаш вазирликлари, Давлат меҳнат инспекцияси, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлиги мутасаддилари, Иш берувчилар бирлашмаларидан: Иш берувчилар Конфедерацияси, Савдо-саноат палатаси, Фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши, “Тадбиркор аёл” халқаро ишбилармон аёллар ассоциацияси, “Ҳунарманд” уюшмаси, Банклар ассоциацияси, “Олмалиқ кон-металлургия комбинати” акциядорлик жамияти вакиллари, Касаба уюшмалари бирлашмаларидан: Касаба уюшмалари Федерацияси, Таълим ва фан ходимлари, Кимё ва фармацевтика саноати ходимлари касаба уюшмалари Республика кенгашлари, “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ ходимлари касаба уюшмаси Кенгаши вакиллари, шунингдек, кузатувчи сифатида Халқаро меҳнат ташкилоти Миллий координатори А.Ханходжаев ҳамда қатор ҳамкор ташкилотлар вакиллари иштирок этдилар.

Таъкидлаш жоизки, 2023 йилдан буён Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича республика уч томонлама комиссиясига Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раислик қилиб келмоқда ва бу давр мобайнида комиссия томонидан ижтимоий мулоқот ва ижтимоий шерикликни ривожлантириш, меҳнат қонунчилигини такомиллаштириш ҳамда муносиб меҳнат тамойилларини илгари суриш йўналишларида қатор тизимли ишлар амалга оширилди.

Мажлисда дастлаб, Уч томонлама комиссия томонидан 2024 йилда амалга оширилган ишлар таҳлил этилди. Хусусан, ходимлар манфаатларини ифода этувчи Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси томонидан меҳнаткашларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини химоя килиш йуналишида тизимли ишлар амалга оширилгани таъкидланди. Жумладан, касаба уюшмалари инспекциялари томонидан 4 397 та ташкилотда жамоатчилик назорати амалга оширилди, 6 105 та мурожаатни кўриб чиқиш натижасида қарийб 106 минг шахснинг ҳуқуқлари тикланиб, ходимлар фойдасига жами 108,5 млрд. сўм маблағ ундириб берилди.

Ходимларга муносиб ва хавфсиз меҳнат шароитларини яратиш борасида меҳнат муҳофазаси соҳасидаги 2 676 та камчилик бартараф этилди.

2023-2024 йиллар давомида барча жамоа шартномалари, тармок, худудий жамоа келишувларидаги ходимларнинг ижтимоий ҳимоясини кучайтиришга оид нормалар янги Меҳнат кодекси ва Бош жамоа келишуви талабларидан келиб чиққан ҳолда қайтадан кўриб чиқилди ва аксарияти янгидан қабул қилинди, айримларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.

Касаба уюшмаларининг саъй-ҳаракатлари билан суд, прокуратура, ҳокимият органлари, меҳнат инспекциясига киритилган 200 га яқин мурожаат натижасида иш ҳақидан муддати ўтган қарздорликнинг 2024 йил 1 январига нисбатан 96 млрд. сўмга камайишига эришилди.

2024 йилда касаба уюшмалари томонидан барча мулкчилик шаклларидаги 16 минг 476 та корхона, ташкилот ва муассасада қарийб 1 млн. 763 минг нафар ходимга тўланаётган иш ҳақи уларнинг малака даражасига мувофиқлиги бўйича мониторинглар ўтказилди. Бунинг натижасида 24 нафар ходимга иш ҳақи бир неча йиллар давомида уларнинг малака даражасига мувофиқ тўланмаганлиги аниқланиб, ходимлар фойдасига 1 млрд. 467 млн. сўмдан ортиқ маблағ тўлаб берилишига эришилди.

Шундан сўнг Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Касаба уюшмалари Федерацияси ва Иш берувчилар конфедерацияси ўртасида ижтимоий-иқтисодий масалалар бўйича 2023-2025 йиллар учун тузилган Бош жамоа келишувининг 2024 йилдаги ижроси ва 2026-2028 йиллар учун Бош жамоа келишуви лойиҳасини ишлаб чиқиш тўғрисидаги масала кўриб чиқилди.

– Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси, Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси ва Ўзбекистон Иш берувчилари Конфедерацияси ўртасида ижтимоий-иқтисодий масалалар бўйича Бош жамоа келишувининг 2024 йил давомида ижросини таъминлаш борасида давлат органлари, касаба уюшмалари ва иш берувчилар томонидан бир қатор ишлар амалга оширилди, – деди Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси бўлим мудири Маҳмуджон Исаев. – Хусусан, мамлакат иқтисодиёти, ишлаб чиқариш ҳамда тадбиркорликни ривожлантиришга катта эътибор бериб келинмоқда. 2024 йил якунларига кўра, Ўзбекистон Республикаси ялпи ички маҳсулоти (ЯИМ) ҳажми жорий нархларда 1 454 573,9 млрд сўмни ташкил этди ва 2023 йил билан таққослаганда 6,5 фоизга ўсди. Саноат тармоғининг ўсиши 6,8 фоизни, қишлоқ, ўрмон ва балиқчилик хўжалигининг ўсиши 3,0 фоизни, қурилиш ишлари ҳажмининг ўсиши 8,8 фоизни ҳамда хизматлар кўрсатиш соҳасида ўсиш суръати 7,7 фоизни ташкил этди. 2024 йилда аҳоли жон бошига ҳисобланган ЯИМ ҳажми жорий нархларда 39 131,4 минг сўмни (ёки 3 092,7 АҚШ доллари эквивалентини), аҳоли жон бошига ЯИМ ҳажмининг реал ўсиши эса – 4,4 фоизни ташкил этди. Ижтимоий шериклар билан ҳамкорликда Бош жамоа келишуви ижроси доирасида меъёрий ҳуқуқ ижодкорлиги ва ходимларнинг ҳуқуқий ҳимоясига доир тизимли чора-тадбирлар амалга оширилди. Ижтимоий шерикликнинг ижтимоий-меҳнат соҳасига оид норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳаларини ишлаб чиқиш, қабул қилинган қонунлар мазмун-моҳиятини ходимларга етказиш, уларнинг ҳуқуқий маданиятини юксалтириш ҳамда меҳнат соҳасидаги ҳуқуқлари ҳимоясини таъминлаш борасидаги фаолияти мунтазам равишда такомиллаштириб борилмоқда. Ҳисобот йилида ижтимоий-меҳнат соҳасига оид 250 дан зиёд норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари кўриб чиқилиб таклифлар берилди. ХМТнинг 95, 132, 155, 156 ва 175-сонли конвенциялари ратификация қилинди. Меҳнатга ҳақ тўлаш, аҳолининг реал даромадлари ва турмуш даражасини ошириш борасида ҳам муайян натижаларга эришилди. Хусусан, меҳнаткашларнинг реал иш ҳақи ва даромадларини оширишга, ялпи ички маҳсулот таркибида меҳнат ҳақи улушини 30 фоиздан кам бўлмаган миқдорда сақлаб туришга доир чоралар кўрилди. Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра ЯИМ таркибида меҳнат ҳақи улуши 38,8 фоизга тенг бўлди.  Иқтисодий тадқиқотлар ва ислоҳотлар маркази маълумотларига кўра, иш билан таъминлаш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва ердан самарали фойдаланиш натижасида аҳолининг реал даромадлари ўтган йилда 10,7 фоизга ошиб, аҳоли жон бошига ойига ўртача 2,1 млн сўмни ташкил этди.

Уч томонлама комиссия мажлисида Халқаро  меҳнат  ташкилоти  билан  ҳамкорликда қабул қилинган “2021-2025 йилларга мўлжалланган Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича Мамлакат дастури”ни амалиётга татбиқ этиш юзасидан 2024-2025 йилларга мўлжалланган “Йўл харитаси” ижроси тўғрисидаги масала ҳам кўриб чиқилди. Қайд этилганидек, мазкур Мамлакат дастури доирасида меҳнат соҳасидаги миллий қонунчиликни такомиллаштириш ва халқаро меҳнат нормалари қўлланишини таъминлаш, ёшлар, аёллар ва аҳолининг заиф гуруҳлари учун инклюзив ва адолатли иқтисодий ўсиш натижасида яратиладиган бандлик ва муносиб меҳнат имкониятларини кенгайтириш, ижтимоий мулоқотни ҳамда ижтимоий шерикларнинг институционал салоҳиятини мустаҳкамлаш каби йўналишларда тизимли ишлар олиб борилмоқда.

– Халқаро меҳнат ташкилоти Ўзбекистондаги уч томонлама ҳамкорлар билан “Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича 2026-2030 йилларга мўлжалланган мамлакат дастури” лойиҳасини ишлаб чиқишга киришмоқда, – деди Халқаро меҳнат ташкилоти Миллий координатори Азизхон Хонхўжаев. – Мазкур Мамлакат дастури стратегик ҳужжат бўлиб, Ўзбекистон ва Халқаро меҳнат ташкилоти ўртасидаги 2030 йилгача бўлган ҳамкорликнинг энг асосий йўналишларини белгилаб беради. Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича республика уч томонлама комиссияси мажлисида “Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича 2026-2030 йилларга мўлжалланган мамлакат дастури” лойиҳасини ишлаб чиқиш бўйича ишчи гуруҳини тузиш бўйича қарор қабул қилинди. Мазкур ишчи гуруҳи Халқаро меҳнат ташкилоти билан ҳамкорликда ҳамкорлик қирраларини янада кенгайтирувчи Мамлакат дастурини ишлаб чиқади.

– Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича Республика уч томонлама комиссиясининг ўзига хос жиҳати шундаки, уч томонлама ҳамкорларнинг ҳар бири, яъни Ҳукумат, ходимлар вакили бўлган касаба уюшмалари ва иш берувчилар тенг овозга эга,  – деди Ўзбекистон Иш берувчилар Конфедерацияси ижрочи директори Эка Маргишвили. – Биз мазкур уч томонлама комиссиянинг барча кичик комиссияларига киритилганмиз ва фаолиятимиз кўплаб тамоқларни қамраб олади. Ўзбекистон Республикасидаги уч томонлама комиссия Уч томонлама мулоқот институтлари Халқаро ташкилотига кириш таклифини олди. Ушбу таклиф мамлакатимиздаги уч томонлама мулоқотнинг юқори даражада эканлигини кўрсатади. Бу бир қатор афзалликларни беради. Мажлисда ушбу масалалар ҳам кўриб чиқилди.

Мажлисда “Ўзбекистонда муносиб меҳнат бўйича 2026-2030 йилларга мўлжалланган мамлакат дастури” лойиҳасини ишлаб чиқиш бўйича” ишчи гуруҳ таркиби ҳамда “Муносиб меҳнат тамойилларини татбиқ этиш бўйича ишлаб чиқилган йўриқнома” тасдиқланди. Шунингдек, Халқаро меҳнат ташкилоти билан ҳамкорликнинг бир қатор йўналишлари муҳокама этилди.

Муҳокама қилинган масалалар юзасидан комиссия аъзолари томонидан билдирилган фикр ва мулоҳазалар ҳамда таклифларни инобатга олган ҳолда Ижтимоий-меҳнат масалалари бўйича уч томонлама комиссиянинг тегишли қарорлари қабул қилинди.

Муҳаббат Ўрмонбекова

Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси Матбуот хизмати раҳбари